Gửi Ông Giêsu,
Lịch sử vẫn thường cho rằng Philatô tôi đây là một kẻ tham lam và tàn bạo, thích đàn áp và bóc lột. Tôi biết có nhiều người Do Thái thời đó ghét tôi lắm, thậm chí phẫn nộ, vì tôi khinh bỉ những tập tục của họ. Rồi khối người ngày nay vẫn cho tôi là kẻ trốn trách trách nhiệm khiến Ông – Chúa của họ – phải chết. Họ không chịu hiểu cho tôi: sở dĩ tôi rửa tay là vì không muốn liên can đến những vấn đề mà tôi cho là chuyện nội bộ Do Thái giáo. Dẫu sao, tôi biết Ông là người hiểu rõ tôi nhất, vì chúng ta đã gặp gỡ nhau mặt đối mặt, và vì bây giờ Ông đã về Vương Quốc của Ông.
Còn nhớ, giới lãnh đạo Do Thái trao nộp Ông cho tôi vào sáng ngày Thứ Sáu tuần lễ Vượt Qua, họ cáo buộc Ông tự xưng mình là vua. Tôi xét thấy Ông không có tội gì đáng phải chết; nhưng khi những kẻ vu cáo kết tội là Ông gây xáo trộn trong cả miền Giuđêa và Galilê, tôi đã phải cho áp giải Ông đến Hêrôđê, vì tôi đã mệt mỏi với những vụ lùm xùm nổi loạn. Con cáo già này lại không xét hỏi Ông mà đem trả lại cho Tôi. Tôi muốn tha cho Ông, tuy nhiên, tôi đành chịu nhượng bộ trước áp lực mạnh mẽ của giới lãnh đạo Do Thái khi họ “chụp mũ” rằng, nếu làm thế, tôi không phải là bạn của Xê-da. Người đời lại thêm cớ xét đoán tôi là con người nhu nhược, thoả hiệp, thiếu lập trường.
Dẫu sao, tên tuổi tôi đã gắn liền với biến cố Thương Khó của Ông. Người Kitô-hữu nhắc đến tên tôi mỗi khi họ đọc Kinh Tin Kính. Tại sao nhỉ? Bởi tôi đóng một vai trò thật quá quan trọng phải không? Đó là làm chứng cho sự thật lịch sử về Ông. Ông Giêsu Nadazeth đã chết vào cái thời Philatô tôi đây làm tổng trấn.
Tôi cũng còn giữ một vai trò khác nữa: làm nổi bật mẫu gương “chứng nhân trung thực” nơi Ông. Có một trò hề trớ trêu trong phiên tòa này. Những kẻ tố cáo không quan tâm mấy đến việc xét xử, liệu xem bị cáo có tội hay vô tội; bọn họ chỉ tìm cách giết Ông cho bằng được. Tôi đâu có phải con nít để không nhận ra rằng họ đang tự biến mình thành kẻ làm điều ác chứ đâu phải người mà họ đang vu cáo. Dễ thấy mà, họ tự cho mình là trung thành với Thiên Chúa, họ không vào trong dinh của Tôi để có thể dự lễ Vượt Qua. Họ tùng phục Thiên Chúa đến mức ai nói phạm thượng thì phải chết, vì Dân Thiên Chúa chỉ tôn thờ một mình Thiên Chúa. Rồi rốt cuộc họ lại tuyên bố Xê-da là vua của họ. Haha, hóa ra những kẻ giữ luật, tránh bị nhiễm uế qua hình thức bên ngoài, lại lộ ra thái độ bên trong là xa rời và phản nghịch Thiên Chúa.
Ông biết không, thoạt đầu tôi không muốn liên lụy đến vụ xét xử Ông đâu. Nên tôi nói với những kẻ tố cáo rằng “Các người cứ đem Ông ấy đi và xét xử Ông ấy theo luật của các người”. Tôi không nghĩ Ông là kẻ nguy hiểm về an ninh chính trị, nên đã tìm nhiều cách tha Ông. Bằng chứng là ba lần tôi khẳng định Ông vô tội. Thế mà phiên tòa vẫn chưa chịu kết thúc, chắc Ông cảm nhận được những mâu thuẫn và bất công trong đó. Tôi biết chứ.
Tôi đã tuyên bố không tìm thấy điều gì để kết tội Ông, nhưng lại đặt Ông ngang hàng với Ba-ra-ba vốn là tên tử tội ghê gớm nhất mà tôi đang cầm giữ. Tôi đã cho bọn lính đánh đòn Ông cách thê lương, với hy vọng khiến đám dân to mồm khát máu kia động lòng trắc ẩn. Tôi đã để quân lính nhục mạ Ông đủ điều rồi lại oang oang tuyên bố Ông vô tội. Tôi tuyên bố rằng tôi có quyền tha hay đóng đinh Ông, nhưng tôi lại không thi hành quyền ấy, mà chỉ làm theo đòi hỏi của những kẻ tố cáo Ông mà thôi. Và cuối cùng, tôi đã trao Ông cho họ đem đi đóng đinh.
Đến đây con người thật của tôi bị vạch trần. Để bảo vệ quyền lợi của mình, tôi đành thí bỏ Ông. Tôi không dám xét xử Ông theo sự thật, và không dám đứng về phía sự thật, mặc dầu đã có lúc tôi muốn biết sự thật là gì. Động thái ấy đã trở thành lựa chọn của tôi. Đã là người thì phải chọn lựa, Ông biết mà!
Cũng trong phiên tòa ấy, căn tính của Ông dần dần được vén mở cho tôi và những ai về sau đọc lại sách Tin Mừng. Thoạt đầu ông bị tố cáo là tên tội phạm. Dần dần, Ông lại là Con Thiên Chúa. Cuối cùng, Ông là vua dân Do-thái. Khi nói về nguồn gốc quyền bính, Ông xét xử những kẻ tố cáo, và xét xử cả tôi nữa, khi Ông nói rằng Philatô tôi đây không có quyền gì nếu không phải do Ơn Trên ban cho, và đám người kia thì có tội lớn hơn tôi. Một ván bài lật ngửa! Ai mà ngờ được, Ông đã thực thi vương quyền của Ông trong thế gian, ngay chính lúc ông bị thế gian tước hết mọi quyền hành. Người bị tố cáo, bị kết tội, hóa ra lại trở thành vị thẩm phán đích thực. Tôi thấy hổ thẹn với chiếc ghế quan tòa của mình.
Tôi đã hỏi Ông có phải là vua dân Do-thái không? Lúc đó tôi hoang mang hơn là đang xét hỏi. Tôi không thể hiểu nổi người đang đứng trước mặt mình là ai. Tôi không biết phải ăn nói với những kẻ tổ cáo Ông thế nào về tội trạng. Lương tâm tôi bối rối. Còn Ông lại hết sức ung dung, bình thản và thẳng thắn. Tôi đang bị sự thật tra xét hơn là người tra xét sự thật. Tôi đang tự tra xét mình ơn là tra xét Ông. Ông đã chất vấn tôi: “Ngài tự ý nói điều ấy, hay những người khác đã nói với ngài về tôi?” Và chỉ sau khi chính miệng tôi khẳng định, ông không bị bất cứ ảnh hưởng nào: “Tôi là người Do-thái sao? Chính dân của ông và các thượng tế đã nộp ông cho tôi”, ông mới bày tỏ cho tôi về Nước của Ông: “Nước tôi không thuộc về thế gian này. Nếu Nước tôi thuộc về thế gian này, thuộc hạ của tôi đã chiến đấu không để tôi bị nộp cho người Do-thái.” Rồi Ông khẳng định: “Tôi là Vua”. “Tôi đã sinh ra và đã đến thế gian nhằm mục đích này: làm chứng cho sự thật. Ai đứng về phía sự thật thì nghe tiếng tôi”. Giêsu ơi, ông đã đưa tôi đi từ hoang mang này đến hoang mang khác. Tôi buột miệng hỏi lại Ông: “Sự thật là gì”. Có cái gì đó cứ khắc khoải trong tôi ở tận vô thức.
Ông thấy đấy, kẻ không có sự thật như tôi, dù có tự phong cho mình quyền xét xử, vẫn phải khiếp sợ trước Sự Thật. Đứng trước Nguồn Bình An mà không chịu đón nhận, tôi trở nên trống rỗng. Đứng trước Nguồn Tình Yêu mà không mở ra, tôi trở thành kẻ thất bại. Đứng trước Công Lý mà không bênh vực, tôi đâm ra bạt nhược. Đứng trước Lẽ Sống mà không muốn tuân theo, tôi sống vật vờ đến vô hồn.
Tôi biết chứ, nhưng tôi cũng là một con người. Tôi đã không vượt qua được giới hạn của bản thân khi chỉ dựa vào sức mình hoặc thế lực người đời. Tôi là người vừa muốn đi tìm sự thật, thậm chí sự thật nơi một Vương Quốc không thuộc về thế gian này, vừa sợ mất ghế, mất quyền, mất địa vị, mất trắng ngay tại thế gian này. Tôi là kẻ sống hai mặt, và chắc không khác mấy nhiều người trong đám dân Do Thái đang nháo nhào phía dưới, dù tôi với họ không cùng hàng ngũ. Nghĩ mà đau lòng, ngày Ông vào Giêrusalem, người người hỉ hoan đón tiếp và tung hô. Ấy vậy, chỉ một tuần sau thôi, cũng chính đám đông đó, từng người trong số đó, hét to hơn ai hết: “Hãy thả Barabas. Hãy đóng đinh Giêsu vào thập giá.” Không một ai lên tiếng bênh vực Ông ngày ấy, mà chỉ toàn những chứng gian, những kẻ tò mò hay hèn nhát trốn biệt tăm biệt tích. Vậy mà Ông đã đối xử với bọn họ và với tôi thế nào? Sách Tin Mừng đều ghi rõ.
Giêsu ơi, tôi có tội không? Và nếu có, tội tôi có được tha hay không? Chắc chỉ có Ông biết và có thể tha tội cho tôi. Tôi viết thư này thay mặt cho những Philatô của thời hiện đại, và cho cả những người ngoài miệng rêu rao tin Ông mà không sống theo sự thật.
Nguyễn Anh Huy, S.J.
Người viết đã tham khảo từ các nguồn sau:
- GB Nguyễn Duy Hành, “Sự thật trong vụ án Philatô xét xử Chúa Giêsu” tại trang web Tu Hội Truyền Giáo Thánh Vinh Sơn. http://vinhson.org/Su-That-Trong-Vu-An-Philato-xet-xu-Chua-Giesu-78a, truy cập ngày 25-03-2015.
- Lm. JB Nguyễn Duy Hùng, “Chúa Giêsu và quan Philatô” tại trang web Công Giáo Việt Nam. http://www.conggiaovietnam.net/index.php?m=module2&v=detailarticle&id=68&ia=10660, truy cập ngày 25-03-2015.
- Trần Duy Nhiên, “Hãy trả lời cho chính bạn” tại trang web Suy Niệm Hằng Ngày.http://www.suyniemhangngay.org/sn/0903_HayTraLoiChoChinhBan_TDN.php, truy cập ngày 25-03-2015.
- Felipe Gómez, “Kinh Tin Kính” tại trang web Hợp Tuyển Thần Học.http://www.htth.org/so/so38_39/38g_duoi_thoi_phongXio_philato.htm, truy cập ngày 25-03-2015.
Kỳ tới: HỒI KÝ CỦA SIMON KYRÊNÊ