Nghe có vẻ lạ, tông hiến mới đã được ký và các chiếc nhẫn đã được đặt.
Đây có lẽ là dự án đầy tham vọng nhất của triều giáo hoàng hiện nay: thực sự cố gắng cải cách não trạng và các cơ cấu trung tâm của Giáo hội công giáo – và, cho đến khi Đức Phanxicô đến, tập trung hóa văn phòng được gọi là Giáo triều la-mã.
Chính xác một tháng sau khi được bầu chọn năm 2013, Đức Phanxicô thành lập “Hội đồng Hồng y”.
Mới đầu là tám, sau thành chín hồng y cao cấp ở các nơi khác nhau trên thế giới, các thành viên C-9 có nhiệm vụ giúp Đức Phanxicô trong việc quản trị Giáo hội hoàn vũ.
Các hồng y được trao một dự án rất cụ thể để vạch một kế hoạch cải tổ giáo triều bằng cách sửa đổi Tông hiến Mục tử Nhân lành (Pastor Bonus), hiện đang điều hành cơ cấu này của Vatican. Một dự án hiến chế mới đã xong cách đây một năm nhưng Đức Phanxicô muốn đưa cho các hội đồng giám mục quốc gia, các bề trên dòng chọn lọc, một vài thần học gia đọc để có thêm ý kiến.
Đầu năm có tin tài liệu cuối cùng sẽ công bố vào ngày lễ Lập Tông Tòa Thánh Phêrô tháng 2 hoặc trễ lắm là lễ Thánh Phêrô và Phaolô vào cuối tháng 6.
Tông hiến Các con hãy rao giảng Tin Mừng (Praedicate Evangelium) đã được ký
Nhưng đại dịch Covid-19 ập đến, bây giờ hội đồng C-9 chỉ còn sáu hồng y và ba buổi họp cuối cùng đã bị hủy.
Như thế dự án bị ngưng lại? Theo nguồn tin tại Vatican thì không, tông hiến Praedicate Evangelium đã làm xong và Đức Phanxicô đã ký.
Có vẻ như tài liệu đang được dịch cẩn thận qua các ngôn ngữ chính. Và khi dịch xong sẽ được chính thức công bố. Tuy nhiên điều này cực kỳ bất bình thường. Ngay giữa mùa hè Rôma không phải là thời điểm để công bố các tài liệu lớn của Vatican hay một sự kiện quan trọng. Nhưng đây không phải là triều giáo hoàng thông thường.
Bất kể khi nào tông hiến mới được công bố nhưng các nhánh rễ sẽ rất đa dạng và có khả năng mang tính lịch sử.
Một trong các chuyện đầu tiên và thấy rõ là sẽ có xáo trộn nhân sự hàng loạt.
Phải cần nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để thực hiện các thay đổi theo tông hiến mới và Đức Phanxicô sẽ tìm người ngài có thể tin tưởng và cùng chí hướng với ngài để giám sát việc thi hành tông hiến.
Nhiều chức vị sẽ rơi
Giáo triều cải cách sẽ cần lãnh đạo mới, vì hơn mười mấy hồng y ở Rôma sẽ nghỉ hưu. Đức Phanxicô sẽ chỉ định một tận Bộ trưởng mới thay Đức Hồng y Marc Ouellet người Canada ở Bộ Giám mục. Hồng y Oullet, người được Đức Bênêđictô XVI bảo vệ năm nay 76 tuổi đã giữ chức vụ cực kỳ quan trọng này trong suốt mười năm qua. Một trong các hệ quả việc nghỉ hưu của hồng y Ouellet là giảm khả năng ứng viên trong lần mật nghị sắp tới.
Trong thời hậu Công đồng Vatican II, các giám mục nghỉ hưu ở tuổi 75 và các ứng viên giáo hoàng luôn tại chức khi có mật nghị.
Đức Phanxicô cũng sẽ thay thế hồng y người Ghana Robert Sarah, 75 tuổi, người đã vượt quá nhiệm kỳ năm năm của mình ở cương vị Bộ trưởng Bộ Phụng tự và Kỷ luật các Bí tích. Đức Gioan-Phaolô II đã đưa hồng y Sarah về Rôma năm 2001, lúc đó chưa ai biết, để trở thành nhân vật số 2 (Tổng Giám mục-thư ký) của Bộ Propaganda Fide (tên cũ của Thánh Bộ Truyền giảng Tin Mừng cho các Dân tộc).
Đức Bênêđictô XVI phong ngài làm hồng y năm 2010, hồng y Sarah càng ngày càng trở thành một trong các người theo chủ nghĩa truyền thống và bảo thủ xã hội của Vatican.
Hồng y Leonardo Sandri, người Argentina 76 tuổi đã dành toàn sự nghiệp của mình để phục vụ Tòa Thánh ở Bộ Giáo hội Đông phương cũng sẽ được thay thế. Nhân vật chính của triều giáo hoàng Đức Gioan-Phaolô II giữ chức vụ hiện nay từ năm 2007. Nhưng ngài sẽ ở lại Rôma kể từ khi ngài được bầu làm phó niên trưởng Hồng y đoàn.
Bộ Giáo dục Công giáo cũng sẽ có một Bộ trưởng mới. Bộ trưởng hiện nay là hồng y người Ý Giuseppe Versaldi đã kết thúc nhiệm kỳ năm năm và sẽ 77 tuổi vào cuối tháng này. Sau năm năm làm giám mục giáo phận miền bắc nước Ý, ngài về Vatican năm 2011 dưới thời Đức Bênêđictô XVI.
Đức Phanxicô cũng sẽ thay thế hồng y Beniamino Stella, Bộ trưởng Bộ giáo sĩ từ đầu triều giáo hoàng của ngài. Hồng y người Ý gốc miền Veneto, nhà ngoại giao nhiều kinh nghiệm của vùng Châu Mỹ La Tinh sẽ bước sang tuổi 79 vào tháng 8. Nhân vật số hai của văn phòng hồng y Stella là Đức Tổng Giám mục người Pháp Joel Mercier cũng sẽ được thay thế. Ngài bước qua tuổi 75 vào đầu năm nay chỉ vài ngày trước khi chấm dứt nhiệm kỳ năm năm làm thư ký của Bộ.
Đức Phanxicô cũng sẽ phải chấp nhận để Tổng Giám mục Marcello Bartolucci từ chức thư ký Bộ Phong thánh, chức vụ ngài đảm trách từ mười năm nay. Năm nay ngài 76 tuổi. Cũng có tin đồn Đức Phanxicô sẽ giữ chức vụ số hai của Bộ Phong thánh với Tổng Giám mục Georg Gänswein người Đức, thư ký riêng của Đức Bênêđictô XVI.
Nhưng đó là trước khi Đức Phanxicô cất chức Đức Giám mục Gänswein khỏi chức vụ tại Phủ Giáo hoàng. Đức Giám mục Gänswein sẽ 64 tuổi vào ngày 30 tháng 7.
Đức Giám mục Gänswein có liên quan trong việc xuất bản quyển sách Đức Bênêđictô XVI cùng viết với hồng y Sarah về việc các linh mục lập gia đình, quyển sách đã gây nhiều tranh cãi.
Đức Phanxicô cũng phải tìm một ban quản trị mới cho Quốc gia Thành đô Vatican.
“Thống đốc” hiện tại là hồng y Giuseppe Bertello, nhà ngoại giao ở chức vụ này từ năm 2011 và ngài sẽ bước qua tuổi 78 trong vài tháng tới.
Và tổng thư ký (từ năm 2013) là Tổng Giám mục Fernando Vérgez Alzaga, người Tây Ban Nha thuộc Đạo Binh Chúa Kitô năm nay 75 tuổi. Cả hai vị sẽ được thay thế.
Đức Hồng y Mauro Piacenza, một trong các đồng minh kỳ cựu và trung thành nhất của Đức Bênêđictô XVI cũng sẽ ngưng chức vụ.
Linh mục từ Genoa trong khuôn của hồng y quá cố bảo thủ Giuseppe Siri, hiện hồng y Piacenza là người đứng đầu Tòa án Tông đồ. Đức Phanxicô đã đề cử hồng y Piacenza ở chức vụ này sau khi ngài được bầu chọn năm 2013, loại bỏ giám chức người Ý khỏi Bộ Giáo sĩ chỉ ba năm trong nhiệm kỳ năm năm.
Các giám chức hàng đầu khác từ 75 tuổi trở lên sẽ được thay thế hoặc đơn giản nghỉ hưu sau khi tông hiến công bố, trong số này có hồng y Gianfranco Ravasi, chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng Văn hóa. Học giả kinh điển nổi tiếng của Ý, người đã rời Milan năm 2007 để đảm nhiệm chức vụ này tại Vatican sẽ bước sang tuổi 77 vào tháng 10.
Và hồng y người Ý Angelo Comastri, quản nhiệm Đền thờ thánh Phêrô vài tháng trước khi Đức Gioan-Phaolô II qua đời năm 2005 sẽ bước qua tuổi 76 vào tháng 9.
Đức Giám mục Brian Farrell, người hoàn thành công việc xuất sắc từ năm 2002 với tư cách là thư ký tại Hội đồng Giáo hoàng về Cổ vũ Hợp nhất Kitô giáo cũng đã 76 tuổi.
Nếu Đức Phanxicô nghĩ đến việc tái tổ chức toàn Bộ Giáo triều la-mã thì có thể ngài sẽ chấp nhận sự rút lui của Đạo Binh Chúa Kitô (Legionary of Christ).
Khi đó chủ tịch của Hội đồng Giáo hoàng này, hồng y người Đức Kurt Koch chỉ mới 70 tuổi đã giữ chức vụ này từ năm 2010. Ngài sẽ chuyển qua một chức vụ khác hoặc về hưu sớm.
Có một vài hồng y khác đã đến tuổi hưu và tương lai không chắc chắn. Hồng y Stanislaw Rylko, quản nhiệm Đền thờ Đức Bà Cả 75 tuổi vào ngày 4 tháng 7. Ngài là người được Đức Gioan-Phaolô II phong chức linh mục và đưa về Vatican năm 1987.
Trong cái gọi là “nhóm Ba Lan”, hồng y Rylko làm việc cả đời ở Hội đồng Giáo hoàng về giáo dân, bây giờ không còn, đã ở chức vụ này từ năm 2003 đến năm 2016. Đó là văn phòng phê chuẩn các phong trào dòng tu mới mà Đức Gioan-Phaolô II rất thích. Sẽ không bình thường khi Đức Phanxicô rút hồng y Rylko ra khỏi chức vụ quản nhiệm Đền thờ Đức Bà Cả này, nhưng Đức Phanxicô không phải là giáo hoàng bình thường của bạn…
Một hồng y khác cũng quá tuổi hưu là hồng y Dòng Tên người Tây Ban Nha Luis Ladaria, hiện là Bộ trưởng Bộ Tín lý, 76 tuổi từ tháng 4 vừa qua, nhưng ngài chỉ đứng đầu Bộ từ ba năm nay. Đức Phanxicô dường như tin tưởng hồng y Ladaria nhưng ngài có đủ tin tưởng hồng y Ladaria có đúng là người phù hợp để thực hiện cải cách mà Bộ sẽ trải qua không?
Số phận của hồng y Rino Fisichella chưa được rõ. Nhà thần học người Ý 69 tuổi là chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng Tân phúc âm hóa từ năm 2010, năm Đức Bênêđictô XVI thành lập Hội đồng. Nhưng Đức Phanxicô đang đóng cửa và gom vào Bộ Truyền giáo các Dân tộc (Propaganda Fide).
Nhưng Bộ cũng sẽ chuyển đổi vì gần đây Đức Phanxicô đã đưa hồng y Phi Luật Tân Luis Tagle, 63 tuổi về Rôma để lãnh đạo Bộ mới này.
Năm hoặc sáu trong tám hồng y của Hội đồng kinh tế cũng được thay thế vì đã quá tuổi 75 hay đã về hưu trong chức vụ chính ở giáo phận của họ.
Đó là các hồng y John Tong Hon, cựu Tổng Giám mục Hồng Kông sắp được 81 tuổi;
Hồng y Agostino Vallini, 80 tuổi, cựu Tổng đại diện giáo phận Rôma;
Wilfrid Napier OFM, 79 tuổi sắp nghỉ hưu ở chức vụ Tổng Giám mục Durban;
Norberto Rivera Carrera, 78 tuổi, cựu Tổng Giám mục Mêhicô;
và Juan Luis Cipriani, 76 tuổi, cựu Tổng Giám mục Lima.
Đức Hồng y Jean-Pierre Ricard cũng đã 75 tuổi nhưng vẫn là Tổng Giám mục giáo phận Bordeaux và có khả năng sẽ vẫn ở trong hội đồng với hồng y Daniel DiNardo, 71 tuổi của giáo phận Galveston-Houston và điều phối viên 66 tuổi, hồng y Reinhard Marx của giáo phận Munich.
Và dĩ nhiên Hội đồng các hồng y, cơ quan giúp Đức Phanxicô cải cách giáo triều cũng sẽ được bổ sung. Có thể một số trong số họ chưa có chức hồng y. Nhưng họ sẽ có thể nhận chiếc mũ đỏ sớm hơn mọi người có thể hình dung.
Gần đây Vatican đã đặt làm 15 chiếc nhẫn cho công nghị sắp tới. Thêm một lần nữa, đây là rất không bình thường, nhất là ở thời điểm mà ngay cả giáo dân đến nhà thờ phải giữ giãn cách xã hội và mang khẩu trang. Nhưng không có giáo luật nào trong Giáo hội nói nghi lễ nhận mũ đỏ phải là các buổi lễ long trọng như các năm qua.
Phong các tân hồng y trong khuôn khổ thanh đạm, ở một thời điểm ít ai ngờ tới nhất sao?
Không bình thường, đúng. Nhưng không vượt quá bình thường của Đức Phanxicô.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
(phanxico.vn 13.07.2020/ international.la-croix.com, Robert Mickens, 2020-07-10)