Lm. Giêrônimô Trần Văn Thế
GP Phú Cường
Thượng Hội đồng Giám mục thế giới “hướng tới một Hội thánh Hiệp hành: hiệp thông, tham gia và sứ vụ” đã trải qua gần một năm kể từ ngày khai mạc (ngày 9 – 10 tháng 10 năm 2021 tại Roma). Với Giáo hội Việt Nam, các giáo phận đang trong quá trình làm việc để có bản đúc kết cuối cùng (10 trang A4) và gởi về cho Hội đồng Giám mục Việt Nam. Bản đúc kết cuối cùng nơi mỗi giáo phận là kết quả của quá trình thỉnh ý hiệp hành, thỉnh ý dân Chúa, hay nói một cách khác đó là “những đóng góp ý kiến từ “những kinh nghiệm trong đó các hình thức ‘cùng nhau cất bước hành trình’ đã và đang được trải nghiệm trong đời sống hằng ngày” để xây dựng con người và Hội thánh của toàn thể dân Chúa tại mỗi Giáo hội địa phương. Con đường này “chỉ có thể cậy dựa vào những kinh nghiệm hiệp hành đã trải qua, ở những bình diện khác nhau trong Hội thánh và với những mức độ cảm xúc khác nhau”. Việc thỉnh ý dân Chúa là nét độc đáo, và người ta khám phá sự hiện diện của Thiên Chúa và làm phong phú chủ đề của Thượng Hội đồng là hiệp thông, tham gia và sứ vụ. Mức độ phong phú tuỳ vào hoàn cảnh của mỗi giáo phận khác nhau, như nhận xét của Thượng Hội đồng là “phải được phong phú hóa và hoàn tất ở bình diện địa phương tùy theo bối cảnh tại đó”.
Việc thỉnh ý hiệp hành – chia sẻ các câu hỏi gợi ý căn bản làm nên tính hiệp hành và nó được biểu hiện như là một chiều kích cấu thành Hội thánh. Trong việc chia sẻ các câu hỏi căn bản của Thượng Hội đồng, qua việc thỉnh ý dân Chúa, Hội thánh nhận được các chia sẻ từ những kinh nghiệm và cảm thức đức tin của dân Chúa, và từ đây chúng ta thấy được sự hiện diện và hoạt động của Thiên Chúa trong lòng Giáo hội, Lời Chúa được vang lên, “tất cả đều lắng nghe nhau, và tất cả đều lắng nghe Chúa Thánh Thần”. Sự hiện diện của Thiên Chúa qua tiến trình thỉnh ý hiệp hành đó là các hoa trái của Chúa Thánh Thần mà chúng ta có được qua các buổi gặp gỡ, chia sẻ kinh nghiệm đức tin, và cảm thức đức tin trong đời sống cá nhân cũng như cộng đoàn.
- Kinh nghiệm dò đường để bắt đầu thu hoạch những hoa trái
Những nẻo đường thỉnh ý dân Chúa là một trong tiến trình “cùng nhau cất bước hành trình” của Thượng Hội đồng Giám mục thế giới lần này. Giai đoạn thỉnh ý hiệp hành là giai đoạn đầu tiên của của tiến trình Thượng Hội đồng, là nền tảng và là cơ sở cho các giai đoạn tiếp theo. Mặc dù là những thỉnh ý mà kinh nghiệm đức tin của dân Chúa mang lại, nhưng giai đoạn thỉnh ý không chỉ là việc dân Chúa phải trả lời các câu hỏi mà Thượng Hội đồng gợi ý. “Giai đoạn đầu tiên này của tiến trình Thượng Hội đồng là nền tảng cho tất cả các giai đoạn tiếp theo. Mục đích của giai đoạn giáo phận, dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần, là nhằm cống hiến cho nhiều người, càng nhiều càng tốt, một kinh nghiệm hiệp hành thực sự trong việc lắng nghe nhau và cùng nhau tiến về phía trước, chứ không đơn giản chi là trả lời một bảng câu hỏi”. Ở đây, chúng ta cần phải nhắc lại những hướng dẫn mà Thượng Hội đồng mong muốn ở mỗi giáo hội địa phương, cụ thể là việc thỉnh ý dân Chúa phải được hiểu và thực hiện trong lãnh vực nào.
Số 26 của Tài liệu chuẩn bị cho Thượng Hội đồng Giám mục có nêu lên: “Hội thánh hiệp hành ‘cùng nhau cất bước hành trình’, khi loan báo Tin Mừng: việc ‘cùng nhau cất bước hành trình’ hiện đang diễn ra như thế nào trong Hội thánh địa phương của anh chị em? Để Hội thánh được lớn lên trong việc ‘cùng nhau cất bước hành trình, Thần Khí đang mời gọi chúng ta thực hiện những bước đi nào?” Có ba điểm chính mà Thượng Hội đồng muốn dân Chúa để ý khi tham gia thỉnh ý hiệp hành:
Thứ nhất, “hãy tự vấn”. Mỗi người khi tham gia vào tiến trình thỉnh ý này phải tự vấn lại chính mình nhờ kinh nghiệm, hoặc là chiêm niệm trong Hội thánh địa phương. Khi tự vấn như vậy, dân Chúa nhớ lại những kinh nghiệm mà bản thân và Giáo hội địa phương đã trải qua, đây chỉ là hình thức làm vang dậy những cảm thức của kinh nghiệm đời sống đức tin của cá nhân trong đời sống Giáo hội địa phương.
Thứ hai, “đọc lại ý nghĩa sâu xa của những kinh nghiệm cá nhân cũng như cộng đoàn”. Khi đã làm vang dậy những kinh nghiệm đức tin, qua đời sống chiêm niệm, lúc đó các Kitô hữu mới cảm nhận được ý nghĩa sâu xa của nó: nó gợi lên những niềm vui, nỗi buồn, những khó khăn trở ngại và nó phơi trần những thương tích nào.
Cuối cùng, đó chính là những phân định nhờ chính những âm vang của Chúa Thánh Thần được thúc đẩy trong lòng mỗi người tham gia thỉnh ý hiệp hành, đây chính là sự phân định. Nhờ lắng nghe tiếng nói của Chúa Thánh Thần, dân Chúa phân định một cách rõ ràng nhất tiếng nói chân thật từ con tim qua những kinh nghiệm đức tin của mình. Trong đó, dân Chúa phải đi đến được điểm cuối cùng, đâu là điều phải khẳng định, đâu là điều cần thay đổi, nẻo đường nào đang mở ra cho Hội thánh.
Thật là lạ lùng và là đặc trưng của Thượng Hội đồng lần này, những cách thức trên “vừa là mục đích vừa là phương pháp” của con đường hiệp hành. Chính những kinh nghiệm dò đường này mở ra và “bắt đầu thu hoạch ngay những hoa trái của sự năng động mà việc hoán cải tiệm tiến theo hướng hiệp hành mang lại cho cộng đoàn Kitô hữu”.
- Hoa trái từ Chúa Thánh Thần – dấu chỉ hiện diện và hoạt động của Thiên Chúa trong tiến trình thỉnh ý dân Chúa
Từ kinh nghiệm đức tin đến niềm vui hiệp thông
Việc thỉnh ý dân Chúa được thực hiện và chỉ được thực hiện trong suy tư và cầu nguyện dựa trên Lời Chúa. Từ những điều căn bản này, dân Chúa nhớ lại các kinh nghiệm đời sống đức tin, dân Chúa nói lên được những niềm vui, khó khăn trở ngại và ngay cả những thương tích trong quá khứ và hiện tại được biểu lộ. Có lẽ đây là điều bất ngờ và là niềm vui của dân Chúa khi Giáo hội lắng nghe tiếng nói của mình, tiếng nói của kinh nghiệm và cảm thức đức tin, tiếng nói của thành viên trong gia đình Giáo hội hoàn vũ. Từ niềm vui bất ngờ được nói lên những thao thức của mình, giáo dân hòa mình vào đời sống của Giáo hội, cùng ưu tư, cùng lo lắng và cùng nhau xây dựng Giáo hội.
Đây rõ ràng là niềm vui của dân Chúa và cũng là niềm vui của chính Thiên Chúa, Đấng kêu gọi mỗi người đến hưởng niềm vui của Ngài. Hội thánh kêu gọi dân Chúa “cùng nhau cất bước hành trình” để chia sẻ tình hiệp thông, cùng tham gia và thi hành sứ vụ của cá nhân và Giáo hội. “Tính hiệp hành không chỉ là việc cử hành các cuộc gặp gỡ trong Hội thánh và các cuộc hội họp của Giám mục, hay chỉ là vấn đề quản trị nội bộ của Hội thánh; hiệp hành còn chỉ ‘phương cách sống và hành động (modus vivendi et operandi) đặc trưng của Hội thánh, dân Thiên Chúa, vốn biểu lộ và thực hiện cách cụ thể bản chất hiệp thông của mình khi mọi thành viên của Hội thánh đồng hành cùng nhau, tập hợp lại trong đại hội và cùng tham gia tích cực vào sứ vụ Phúc âm hóa của Hội thánh”.
Qua những buổi gặp gỡ và chia sẻ đầy tình huynh đệ này, dân Chúa cảm thấy một niềm vui ngọt ngào của sự chia sẻ và cho đi. Đây đích thực là hoa trái của Chúa Thánh Thần và dân Chúa cảm nghiệm được sự hiện diện của Thiên Chúa trong đời sống Giáo hội và trong tâm hồn mỗi tín hữu.
Sự chân thành và cởi mở
Người ta cũng nhận ra được sự chân thành và cởi mở qua các cuộc gặp gỡ chia sẻ, thỉnh ý hiệp hành lần này. Dân Chúa chân thành và cởi mở như hai môn đệ trên đường Emmaus cùng trò chuyện với vị “khách lạ” là chính Thiên Chúa. Chính Thiên Chúa đến và hiện diện trước, và chỉ sau đó, nhờ việc chính Thiên Chúa muốn lắng nghe hai môn đệ nói ra, nên hai môn đệ đã cởi mở cõi lòng, chia sẻ chân thành hết những gì các ông đang lo lắng và có phần thất vọng về hành trình đời sống đức tin, đời sống theo Thầy Giêsu. Kinh nghiệm ấy là một minh chứng để chúng ta thấy được sự hiện diện của Thiên Chúa, Ngài như là một khách bộ hành đang khơi chuyện để dân Chúa có thể nói ra được những ưu tư của mình.
Chân thành và cởi mở chính là thái độ nền tảng của tiến trình hiệp hành. Mọi thành phần trong giáo phận đều cởi mở để nói lên những trăn trở cũng như mong ước của chính mình. Ẩn dưới thái độ chân thành và cởi mở ấy chính là sự tin tưởng: tin tưởng vào sự thúc đẩy của Chúa, tin tưởng vào sự đón nhận của người khác, và tin tưởng rằng Chúa sẽ làm cho mọi sự được hoàn tất. Mỗi giáo dân khi tham gia thỉnh ý hiệp hành đều có những niềm vui, niềm vui của việc “cất bước hành trình”.
Sự quảng đại và dấn thân
Thỉnh ý hiệp hành là một tiến trình lâu dài và đòi hỏi rất nhiều nỗ lực và hy sinh của rất nhiều người. Nhờ sự quảng đại và dấn thân này mà việc thỉnh ý hiệp hành của từng thành phần trong giáo phận đã diễn ra thật tốt đẹp và hiệu quả.
Dù mỗi người chỉ nói lên những trăn trở trong lĩnh vực quan tâm của cá nhân, nhưng khi tổng hợp lại, chúng ta lại thấy một sự liên quan lạ lùng. Đó là ước muốn đào sâu đời sống đức tin, ước muốn được thấu hiểu và cùng nhau làm sáng danh Chúa.
Tự đào tạo về tinh thần hiệp hành
Lần đầu tiên khi nghe từ “hiệp hành”, có lẽ rất ít người hiểu từ đó nghĩa là gì. Nhưng khi tham gia vào tiến trình ấy, mỗi người mới dần hiểu ra thế nào là hiệp hành. Hiệp hành không phải là một khái niệm để phân tích, nhưng nó đòi hỏi phải hành động, phải tham gia mới hiểu được tiến trình ấy. Đây là những kinh nghiệm do hành trình hiệp hành hiện tại mang lại. Nhưng không chỉ có thế, đây còn là những kinh nghiệm trong đó các hình thức “cùng nhau cất bước hành trình” đã và đang được trải nghiệm trong đời sống hằng ngày.
Gặp gỡ và chia sẻ đời sống tâm linh từ các tôn giáo khác
Có lẽ điểm nhấn ở đây chính là các cuộc gặp gỡ và chia sẻ đời sống tâm linh từ các tôn giáo khác. Có nhiều tín hữu từ các tôn giáo khác đã không khỏi ngạc nhiên và có phần bỡ ngỡ khi được mời tham gia hiệp hành, mặc dù họ không hiểu hiệp hành nghĩa là gì. Sau khi chia sẻ những cảm nghiệm của họ về Giáo hội Công giáo và đời sống tâm linh của mình, họ cảm thấy có một niềm vui thẳm sâu, biết ơn về buổi gặp gỡ và không ngừng bày tỏ ước muốn được tiếp tục tham dự các buổi hội họp mang ý nghĩa tinh thần hiệp hành này.
Bản tổng kết tiến trình hiệp hành của giáo phận
Hoa trái cụ thể và rõ ràng nhất chính là bản tổng kết hiệp hành của giáo phận. Bản tổng kết ngắn gọn và súc tích này đã nêu lên những khát khao mạnh mẽ nhất của từng thành phần trong giáo phận. Đây không chỉ là nỗ lực của con người nhưng còn là hoa trái của Chúa Thánh Thần hoạt động nơi từng người.
Nhìn từ bản đúc kết thỉnh ý hiệp hành, mỗi giáo phận đều có được cho mình những bài học quý giá qua tiến trình hiệp hành của Thượng Hội đồng Giám mục lần này. Điểm quan trọng của bản đúc kết là mỗi giáo phân đưa ra được những quyết định cho đường hướng mục vụ của mình trong thời gian tới. Những quyết tâm này không chỉ thể hiện rõ sự khao khát tham gia vào sứ vụ của Hội thánh bấy lâu nay, nhưng còn là lòng quảng đại muốn đóng góp cho Giáo hội địa phương và xây dựng chính đời sống đức tin của mình theo đường hướng của Giáo hội.
- Kết luận
Tóm lại, qua các buổi thỉnh ý hiệp hành, dân Chúa tìm thấy được niềm vui của sự hiệp thông, tham gia và sứ vụ. Dân Chúa nhận ra được tầm quan trọng của việc “cùng nhau cất bước hành trình” để xây dựng đời sống cá nhân và Giáo hội, đặc biệt nơi Giáo hội địa phương. Đây chính là kết quả của việc lắng nghe Lời Chúa, cầu nguyện và suy tư, cuối cùng là sự phân định để cùng đóng góp các trải nghiệm của mình trong đời sống cá nhân và cộng đoàn. Cuộc thỉnh ý lần này không nhằm tạo ra các tài liệu, nhưng là “để gieo mầm ước mơ, rút ra các lời tiên tri và thị kiến, cho phép hy vọng nảy nở, khơi dậy niềm tin, băng bó các vết thương, cùng nhau đan kết các mối tương quan, đánh thức bình minh hy vọng, học hỏi lẫn nhau và mang lại một khả năng sáng tạo giúp khai mở trí tuệ, sưởi ấm trái tim, tiếp thêm sức mạnh cho đôi tay”.
Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 131 (Tháng 9 & 10 năm 2022)