Thánh Columba (521-597) là người có công gieo những hạt giống Lời Chúa đầu tiên tại Scotland. Vào năm 563, ngài rời Ireland và được trao cho đảo Iona để thành lập tu viện. Đây cũng là tu viện giảng dạy cho các vị vua của người Gaelic. Thánh nhân trở thành cố vấn tin cậy của nhà vua, được giao cho nhiệm vụ làm ngoại giao với các láng giềng ở Pictland và Ireland. Sau khi thánh Columba qua đời, sức ảnh hưởng của tu viện tiếp tục lớn mạnh, dẫn đến sự thành lập các tu viện khác tại Ireland và xa xôi như Lindisfarne ở Northumbria. Chính tại Pictland, các tu sĩ dòng Columba bắt đầu lan tỏa Tin Mừng vào thế kỷ thứ 7.
Trong thời gian ở trên đảo Iona, nằm ngoài bờ tây của Scotland, vị thánh sống một cuộc đời không khác nào “siêu anh hùng” thật sự. Tương truyền ngài chữa lành bệnh tật, vô hiệu hóa nọc độc của rắn, mang người chết trở về dương thế, thậm chí còn cứu một người bị quái vật ở hồ Loch Ness cắn, dựa trên tư liệu do vị viện trưởng tu viện tên Adomnán ghi lại những phép lạ của ngài. Giờ đây, những tàn tích còn sót lại trên một ngọn đồi đá nhỏ ở Iona, có tên là Tòrr an Aba hay “đồi của tu viện”, đã được xác nhận có mặt vào thời thánh Columba còn tại thế. Nhiều khả năng nó có thể là phần còn lại của bức tường thuộc túp lều của vị thánh từng cư ngụ vào thế kỷ thứ 6. Theo các nhà khảo cổ học tham gia khảo cứu, đây là nơi thánh Columba từng cầu nguyện, làm thơ và nghiên cứu, trong khi quản lý tu viện của mình, cũng được đặt tên là Iona.
Chứng cứ bị chối bỏ
Phát hiện mới về thánh Columba dựa trên những mẫu vật đã được khai quật cách đây nhiều năm. Vào năm 1957, cố giáo sư chuyên về khảo cổ học Charles Thomas (1928-2016) của Đại học Exeter đã khai quật được các mẩu than gỗ phỉ trong lúc đào bới một cấu trúc gỗ trên đảo Iona. Lúc đó, giáo sư Thomas cho rằng mình đã tìm được dấu vết còn sót lại của một túp lều gỗ vào thời thánh Columba sống trên hòn đảo này. Tuy nhiên, kỹ thuật xác định niên đại bằng đồng vị carbon vẫn ở giai đoạn sơ khai cách đây 60 năm, dẫn đến hậu quả là nhiều nhà khảo cổ học đã bác bỏ giả thuyết của vị giáo sư vì không có chứng cứ xác đáng. Dù bị phản đối, giáo sư Thomas vẫn giữ những mẫu vật này trong các bao diêm đặt trong gara nhà tại Cornwall.
Đến năm 2012, một phần tài liệu và hồ sơ của giáo sư Thomas đã được chuyển giao cho Viện Môi trường Lịch sử Scotland, nơi chịu trách nhiệm điều tra, bảo quản và quảng bá các hoạt động liên quan đến lịch sử của quốc gia thuộc Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland. Nó đã được chia sẻ với Đại học Glasgow, và gần đây các chuyên gia của đại học này đã phát hiện được mẫu vật trên sau khi rà soát lại kho dữ liệu. Và vào đầu năm 2017, một đội ngũ nhà nghiên cứu do các chuyên gia Adrián Maldonado và Ewan Campbell đứng đầu cuối cùng đã làm được điều mà cố giáo sư Thomas vô phương thực hiện trong những thập niên trước đó: phân tích đồng vị carbon.
Tiếp nối giấc mơ của tiền bối
Xác định niên đại bằng carbon, vốn cho phép đoán được tuổi của đối tượng, có liên quan đến việc đo đạc dư lượng carbon 14 trong mẫu vật, giới khoa học biết được tốc độ phân hủy của nó. Trong trường hợp này, các chuyên gia xếp niên đại của mẫu vật trên trong giai đoạn từ năm 540 – 650, tức trùng vào thời gian thánh Columba còn sống. Chuyên gia Maldonado cho biết: “Giáo sư Thomas luôn tin rằng ông và các đồng sự đã khai quật được túp lều gỗ ban đầu của thánh Columba, nhưng họ không thể chứng minh được vì công nghệ chưa có sẵn. Vì vậy, đối với chúng tôi, thật sự là vô cùng phấn khích, khi 60 năm sau đó có thể gởi mẫu vật đến các phòng thí nghiệm, và chứng minh cấu trúc gỗ từng được xây dựng vào thời đại của thánh Columba”.
Trong tư liệu có tựa đề “Cuộc đời của thánh Columba”, được viết khoảng 100 năm sau ngày mất của vị thánh, người tiếp quản tu viện Adomnán đã kể lại vị thánh có thói quen viết lách trong túp lều gỗ nằm trên sườn đồi đầy đá, gọi là Torr an Aba. Khi giáo sư Thomas khai quật địa điểm này, phần còn lại của bức tường bằng gỗ phỉ nằm vùi bên dưới lớp sỏi rải rác, cho thấy cấu trúc gỗ từng bị cháy rụi và theo thời gian bị chôn xuống bên dưới. Một trong những dấu hiệu khiến đội ngũ của giáo sư Thomas chú ý là nó được đánh dấu bằng một cây thánh giá. Sau đó, nhóm nghiên cứu Iona cho rằng Cathach, bản viết tay thánh ca được cho là do đích thân thánh Columba sao chép, có thể đã được hình thành bên trong túp lều.
Không dừng lại ở đó, các chuyên gia Đại học Glascow còn hy vọng có thể lần theo manh mối về túp lều để tìm đến nơi dựng tu viện đầu tiên, theo chuyên gia Maldonado. Trong khi Iona chẳng phải là tu viện cổ nhất ở Anh Quốc, vì Kitô giáo đã tồn tại ở Ireland trong hơn 1 thế kỷ trước thời điểm tu viện của thánh Columba đặt nền móng, nhưng đây vẫn được xem là tu viện có ảnh hưởng nhất. Chuyên gia Maldonado so sánh vai trò trung tâm của tu viện này trong thế giới Kitô giáo với vai trò của Đại học Oxford hoặc Harvard vào thời buổi sơ khai của học thuật. Việc tìm được túp lều của thánh Columba, cùng với 10 kết quả xác định đồng vị khác của các mẫu vật mà nhóm Maldonado thu được từ kho di vật của giáo sư Thomas, mở ra hướng đi mới cho nỗ lực tìm kiếm tàn tích của tu viện cổ ở đảo Iona. “Giờ đây, chúng tôi có thể bắt tay tìm kiếm tu viện xưa của thánh Columba, và có lẽ chúng tôi đã biết được vị trí của nó”, chuyên gia Đại học Glasgow kết luận.
LING LANG
Nguồn tin: Báo Công Giáo & Dân Tộc