Chỉ còn 2 tuần nữa, ĐTC Phanxicô sẽ đặt chân lên Nhật Bản để viếng thăm trong 3 ngày, từ 23 đến 26-11 tới đây sau khi viếng thăm Thái Lan trong 3 ngày trước đó. Đâu là những thách đố Giáo Hội Nhật tìm cách đương đầu trong sứ mạng loan báo Tin Mừng?
Ưu tiên dành cho các Giáo Hội ngoại biên
Như nhiều lần trước, ĐTC Phanxicô chọn viếng thăm 2 quốc gia có số lượng tín hữu Công Giáo không đáng kể gì: chỉ có 0,5% dân Thái là Công Giáo, và tại Nhật Bản, tỷ số này càng thấp hơn nữa, hiện nay chỉ có 0,35% dân Nhật là tín hữu Công Giáo sau 470 năm truyền giáo, tức là kể từ ngày 15-8 năm 1549 với thánh Phanxicô Xavie. Một lần nữa ĐTC Phanxicô dành ưu tiên cho những Giáo Hội “ở ngoài rìa” để tái khẳng định tầm quan trọng của việc chăm sóc mục vụ không tính toán về con số, nhưng luôn mở rộng đối với đà tiến truyền giáo.
Thoáng nhìn về tình hình Giáo Hội Công Giáo tại Nhật và công cuộc truyền giáo tại đây, dường như người ta thấy có một thái độ mệt mỏi, và ngày càng tàn lụi, ít là nơi người bản xứ, nếu không kể các tín hữu Công Giáo nhập cư.
Những khó khăn của Giáo Hội Nhật theo Đức TGM giáo phận Tokio
Trong cuộc phỏng vấn dành cho hãng tin Công Giáo CNA truyền đi ngày 4 tháng 11 vừa qua, Đức Cha Isao Kikuchi, TGM giáo phận Tokio, đã nói về những thách đố và khó khăn trong việc truyền giáo tại Nhật. Đức Cha Kikuchi nếu phiên âm sang tiếng Hán Việt, có thể gọi là “Cúc Địa Công”, năm nay 61 tuổi (1958), thuộc dòng Ngôi Lời, từng hoạt truyền giáo tại Ghana bên Phi châu, trước khi được Tòa Thánh bổ nhiệm làm GM giáo phận Niigata năm 2004, và năm 2017, ngài được bổ làm TGM giáo phận thủ đô Nhật Bản. Theo Đức cha Kikuchi, Giáo Hội tại Nhật vẫn đang tìm kiếm những con đường để loan báo Tin Mừng một công trình gặp nhiều khó khăn.
Bối cảnh chung của Nhật Bản là: trong số 126 triệu 500 ngàn dân Nhật, có khoảng 35% theo Phật giáo, từ 3 đến 4% theo Thần Đạo hoặc các tôn giáo bình dân. Chỉ có từ 1 đến 2% là tín hữu Kitô, trong đó khoảng 540 ngàn là tín hữu Công Giáo.
Cơ hội truyền giáo trong quá khứ
Đức TGM Kikuchi cho biết trong quá khứ, các thừa sai thành công trong việc mở các lớp tiếng Anh và văn hóa, đặc biệt là sau thời thế chiến thứ 2. Để có thể chiếm được địa vị cao trong các doanh nghiệp quốc tế và chính trị, cần biết rành tiếng Anh. Giai đoạn kế tiếp, các trường dạy Anh ngữ tràn ngập ở Nhật, rồi sau đó ở học đường môn Anh ngữ cũng là môn bắt buộc.. vì thế các trường Công Giáo ở Nhật dần dần từ bỏ ý tưởng giáo dục văn hóa qua việc dạy sinh ngữ. Đức TGM nói: “Trường học Công Giáo có thể là nơi để gặp nhiều người trẻ, nhưng rất tiếc nó không còn là nơi cho các hoạt động truyền giáo nữa, trừ một vài trường hợp”.
Thời thế thay đổi: những khó khăn mới
Các giáo xứ Công Giáo thì suy giảm cùng sự giảm sút dân số Nhật, dân số ngày càng nhiều người già, thêm vào đó là tình trạng thiếu linh mục ngày càng trở nên trầm trọng. Uy tín của các trường trung hcọc và Đại học Công Giáo vẫn còn và được tôn trọng. Đại học Sophia của dòng Tên được coi là một trong những đại học tư nổi tiếng nhất ở Nhật, một trong số một vài tổ chức có thể cạnh tranh được với các đại học quốc gia ở nước này.
Tuy nhiên, Đức TGM Kikuchi cho biết việc duy trì danh tiếng đó cũng là một gánh nặng lớn về tài chánh, và phải được tài trở của quốc gia và các tổ chức khác, và thế là các cơ sở giáo dục ấy chỉ có tên là “Công Giáo” nhưng các đặc tính khác bị mất đi. Nhiều LM, tu sĩ và giáo dân hoàn toàn không còn dấn thân trong lãnh vực các trường trung học và cả đại học nửa.
Giáo Hội dấn thân trong các công tác từ thiện
Theo Đức TGM Tokio, Giáo Hội tại Nhật trong những năm gần đây dấn thân trong các dự án cứu trợ các nạn nhân thiên tai, chẳng hạn ngay sau trận động đất dữ dội ngày 11-3 năm 2011, và các thiên tai khác. Qua các hoạt động đó, Giáo Hội dành ưu tiên cho việc làm chứng tá Tin Mừng một cách hữu hình, qua các hoạt động từ thiện bác ái. Những hoạt động này chắc chắn không làm cho người ta xin theo đạo, nhưng có hy vọng là những người được tinh thần Phúc Âm đánh động, họ có thể được dẫn đưa về với Chúa qua Giáo Hội.
Vai trò quan trọng của các tín hữu Công Giáo nhập cư
Đức TGM Kikuchi cho biết phương thế mạnh mẽ thứ hai để loan báo Tin Mừng là các tín hữu Công Giáo nhập cư từ nước ngoài, đặc biệt những người có gia đình và định cư ở những vùng quê, họ có thể đưa Tin Mừng đến môi trường họ sinh sống. Những người Philippines đến Nhật Bản sinh sống là nhóm tín hữu đông nhất trong những năm gần đây. Họ thường tìm được nghề như làm giáo sư Anh văn, coi vườn trẻ, phụ giúp trong việc giảng dạy và nhiều công việc khác. Có khoảng 250 ngàn người Phi sống tại Nhật và là cộng đoàn ngoại quốc đông thứ 4, và 86% người Phi là tín hữu Công Giáo, họ tham dự thánh lễ đông đảo và hội nhập vào các cộng đoàn giáo xứ ở miền quê cũng như thành thị. Vì thế, Đức TGM Kikuchi nói: Điều quan trọng là khích lệ các tín hữu Công Giáo kiều dân ý thức về ơn gọi truyền giáo của họ. Các LM chăm sóc họ cần giúp đỡ họ trong vấn đề này.
Các vị lãnh đạo Công Giáo Nhật không ủng hộ Con đường Tân Dự Tòng
Cũng nên nói thêm rằng trong 2 thập niên gần đây, các Cộng đoàn Con đường Tân Dự Tòng đã đến Nhật, lập chủng viện và đào tạo LM và giáo dân dấn thân truyền giáo trực tiếp, nhưng các GM Nhật dường như không thích đường lối truyền giáo trực tiếp như thế. Vì thế, mặc dù có sự thúc đẩy của Bộ Truyền Giáo, chủng viện của Con đường Tân Dự Tòng ở Nhật phải di chuyển về Roma, và gần đây dự án lập chủng viện truyền giáo cho vùng Đông Á, ban đầu định đặt ở Tokio, nhưng rồi phải chuyển sang Ma Cao, và được Bộ truyền giáo ủy thác cho các LM thuộc Con đường Tân Dự Tòng đảm trách.
Trần Đức Anh OP
(VaticanNews 09.11.2019)