Thánh Đaminh sinh năm 1170 tại một làng nhỏ Caleruega thuộc nước Tây Ban Nha. Nơi đây chẳng có gì đặc biệt ngoài đồi núi với sỏi đá. Cha của thánh nhân là bá tước Felix de Guzman. Còn thân mẫu của ngài là chân phước Jane de Aza. Sinh thời, thánh Đaminh sống gần gũi và thân mật với hết mọi người, nhất là người nghèo.
Đaminh bạn của người nghèo
Hành động bác ái của thánh nhân được nhiều người kể lại. Năm 1191, đất nước Tây Ban Nha bị nạn đói hoành hành. Trước thảm cảnh của quê hương, Đaminh đã bán bộ Tin Mừng và phần chú giải mà thánh nhân đã bỏ công sức, thời gian nắn nót, ghi chép để lấy tiền giúp người nghèo. Bộ sách đó đối với những sinh viên nghiên cứu là một tài sản có giá trị rất lớn không dễ gì mua được. Khi được hỏi động lực hành động như vậy, thánh Đaminh trả lời: “Tôi không thể ngồi học trên những miếng da chết đang khi người khác chết đói”. Hành động từ bỏ những gì quí giá trên đây mới chỉ là vật chất, ngài còn làm nhiều việc lớn lao hơn nữa.
Năm 1195, trong trận chiến tại Alarcos, một thanh niên trẻ bị bắt, sắp bị bán làm nô lệ. Chị của người thanh niên đến cầu cứu, ngài quyết định giúp họ nhưng chưa biết bằng cách nào, vì bản thân không thể có được số tiền vừa đủ để chuộc. Ngài quyết định tự bán mình làm nô lệ thay cho anh ta. May sao, người thanh niên được giải thoát nên Đaminh mới không phải bán mình nữa.
Đaminh bạn của người tội lỗi
Viện phụ Guillaume de Pierre, một nhân chứng cho biết : “Đaminh khát khao mãnh liệt ơn cứu rỗi các linh hồn … hăng say rao giảng ngày đêm, trong nhà thờ, nơi nhà riêng, giữa cánh đồng và ngay trên đường đi”. Là người từng chung sống, chứng kiến và nghe Đaminh cầu nguyện, chân phước Jordano ghi rằng:“Đaminh thường cầu nguyện suốt đêm, cầu nguyện cho các tội nhân, cho người nghèo và người sầu khổ… Có khi giữa đêm thanh vắng, Đaminh lớn tiếng kêu nài : “Chúa ơi ! Rồi đây các tội nhân sẽ ra sao?”
Trong một chuyến tháp tùng Giám mục Diego đi Đan Mạch năm 1203, Đan sĩ Đaminh hết sức đau lòng trước cảnh các tín hữu bỏ Giáo hội đi theo nhóm Cathares. Đêm đầu tiên tại quán trọ Đaminh thức trắng đêm để tranh luận và thuyết phục được người chủ quán bỏ bè rối trở về chính đạo. Có thể nói, sự kiện này cho thấy lòng khao khát mãnh liệt đưa các tội nhân về cho Chúa. Với tình yêu không mệt mỏi, Đaminh không những là bạn của người nghèo, người tội lỗi, mà còn là bạn của anh chị em trong Dòng.
Đaminh bạn của anh chị em trong Dòng
Khi còn là Đan sĩ, Đaminh đã nổi trội về lòng khiêm tốn, rốt hết trong cộng đoàn. Viện phụ Guillaume de Pierre, một nhân chứng đương thời cho biết: “Bao giờ tôi cũng thấy Đaminh mặc áo chùng, vá trên vá dưới. Đaminh luôn luôn mặc áo xấu nhất trong anh em, nhường lại áo tốt hơn cho anh em khác”. Sau khi lập dòng và trở thành Bề trên, mỗi khi thấy anh em có lỗi, ngài đi qua vờ như không biết, để sau đó từ từ chỉ cho người anh em mắc lỗi. Với thái độ từ tốn, chân thành, ngài nói: “người anh em, anh đã làm điều sai, hãy ăn năn về điều đó”.
Khi đi giảng thuyết Đaminh thường chọn những nơi người ta căm ghét, chống đối Giáo hội. Ở đó họ tìm mọi cách sỉ nhục, nhổ nước miếng, ném bùn vào áo rồi chế diễu ngài. “Ở Toulouse này tôi gặp nhiều người ca tụng, còn ở Carcassonne, mọi người chống lại tôi”. Nhưng thánh nhân vẫn bình thản tiếp tục hành trình, vui vẻ ca hát.
Là người khiêm nhường, luôn hạ mình xuống phục vụ nhu cầu của anh em trong Dòng, cả khi qua đời ngài vẫn mong được chôn dưới hành lang, nơi anh em hàng ngày đi qua. Đaminh đã nhắn nhủ anh em:“Hãy bảo vệ đức trinh khiết để làm đẹp lòng Chúa và giữ uy tín trước mặt người đời. Đồng thời, hãy yêu thương nhau, sống khiêm nhường, nhịn nhục và giữ lòng khó khăn”. Để có thể trở nên bạn của mọi người, sống phục vụ và yêu thương tha nhân, thánh Đaminh đã gắn bó cuộc đời và kín múc sức mạnh từ Chúa Giê-su chịu đóng đinh: ban ngày rao giảng Lời Chúa cho tha nhân và lúc đêm về thân thưa hết với Chúa về những người đã gặp, những điều xảy ra trong cuộc sống. Đaminh đã là bạn của Đức Ki-tô chịu đóng đinh, trước khi trở thành bạn của mọi người.
Thánh Đaminh không chỉ là Đấng sáng lập dòng Thuyết giáo, nhưng còn là một người bạn đồng hành khiêm nhu, kiên nhẫn, thấu hiểu và đầy yêu thương. Ngài thực sự là bạn của mọi người trong mọi hoàn cảnh, nhất là những người nghèo đói về vật chất cũng như về tinh thần. Chính cuộc đời khiêm tốn, giản dị và gần gũi của vị sáng lập trở nên những câu hỏi chất vất mỗi tu sĩ của dòng mang tên thánh nhân : tôi đã và đang sống tinh thần của Cha thánh ra sao? Ngài chỉ “Nói với Chúa và nói về Chúa”, còn tôi thì như thế nào? Thánh nhân chọn đến nơi người ta không ưa, còn tôi luôn có phải đang tìm lý do để tránh đến nơi mình không thích và với người mình không ưa ? Thánh Đaminh yêu mến thập giá Đức Ki-tô, còn tôi thì sao?
Nt. Scholastica, dòng Đaminh Bùi Chu
Phần trích dẫn: Chân Dung Cha Đa Minh Theo Các Nhân Chứng, Học Viện Đa Minh, 2013